Semaver Ustası Mustafa SOFU / AMASYA

 AMASYA’da yarım asırdan uzun süredir  semaver üretiminde bulunan 66 yaşındaki Mustafa SOFU, bakırdan semaverlere Selçuklu ve Osmanlı motiflerini, Amasya’nın tarihi ve turistik mekanlarını işliyor.

"Semaver; alt tarafında taşıyıcı görevi yapan ayak, orta bölümünde ayaktan destek alan ve genellikle silindir şeklinde olan gövde kısmı ile gövdenin devamında çay demliğini koymaya yarayan ve yörede “demkeş” adı verilen bölüm olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır. Günümüzde bazı semaverlerde bir yerine iki demkeş bulunduğu görülmektedir. Semaverin orta kısmında suyu ısıtmaya yarayan ızgaralı kömür yanan kısım ve üzerinde semaver borusu ile orta kısmı çevreleyen su haznesi bulunmaktadır. Gövdenin üst kısmında semavere su konulmasına yardımcı olan kapak, alt kısmında ise su almak için kullanılan musluk yer almaktadır. Ayrıca ayak kısmında daire şeklinde havalandırma boşlukları bulunmaktadır. "

 Mustafa Sofu şunları söyledi:
"Amasya’nın turizm ve kültür olarak öne çıkması için tarihi yapıların, medeniyet eserleri olduğu için bunları semaverlere, panolara işliyorum. Kente gelen yerli ve yabancı misafirlerimiz semaverlerimize yoğun ilgi gösteriyor. Çünkü gezip gördükleri mekanları semaverlere işliyorum. Gerek kentin tarihi ve kültürel mekanları gerekse de Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait motiflerle işlediğim semaverler, büyük ilgi görüyor."

"Semaverler, özellikle bağ ve bahçelerde çayın demlenmesi ve muhafazasında kullanılmaktadır. “TR83 Bölgesi Günümüz El Sanatları Envanteri ve Pazar Araştırması” projesi kapsamında Amasya’da yapılan incelemeler sonucunda semaver yapımcılığının giderek azalmakta olduğu anlaşılmıştır. Bu proje doğrultusunda Amasya’nın simgesel öğelerinden biri olan ve el sanatı çerçevesinde yapımına devam edilen bu sanatın geliştirilmesi yanında tanıtım ve pazarlama kolaylıklarının sağlanması planlanmıştır."

Türk Saz Şairi Köroğlu

Hikaye anlatma ve dinleme geleneği, örfi unsurlardan biri olarak Türk kültür tarihinin ilk dönemlerinde karşımıza çıkar. Hikaye ediciler-ozan ve kopuzcular- birbirinden farklı kolları(bölüm-bab) anlatarak gözerimi açarlar.

Halk Ozanı Köroğlu,Türk Saz Şairleri'nin Pir'i kabul edilir.  İslamiyet öncesi Türk Edebiyat geleneğinin aktarım metodlarını içeren öğreti sistemidir yani geleneğin asırlar devamındaki duyuş, düşünüş, kavrayış  birikimi ile ulaştığı idrak seviyesi ile alakalıdır. Her kolun mensubu ozanlar vardır. Köroğlu'nun hangi kolundan olduğu türkülere istinat edilmiştir. 

1.İlk kol(Köroğlu’nun zuhuru: Babasının macerası, atların terbiyesi, Aras

veya başka bir nehirden gelen üç köpüğü

içmesi, Çamlıbel’e gelmesi)

2.Kasab-ı cömerd veya Ayvaz kolu

3.Kösenin kolu

4.Koca Bey kolu

5.Mamaç Bezirgan veya Tekelti kolu

6. Demircioğlu ve Telli Nigar/Erzurum kolu

7. Kiziroğlu Mustafa Bey kolu

8. Bağdat/Turna Teli kolu

9.Hasan Paşa/Silistre kolu

10. Bolu Beyi kolu

11. Halep kolu

12. Dağıstan kolu

13.Gürcistan kolu

14. Deli Kara kolu

15. Hasan Bey/Dağıstan kolu

16.Kaytaz kolu

17.Kiziroğlu Mustafa Bey/Kırım kolu

18.Kenan Kolu

19.Kayseri Kolu

20.Köroğlu’nun oğlu Haydar Bey kolu

21.Son kol ( Kırat’ın kaybolması ve arkasından Köroğlu’nun da Kırklara

karışması, keleşlerinden Yusuf’un onu aramaya gitmesi ve kırklar meclisinde görmesi). 

"Pertev Naili BORATAV Kahramanlık Hikayeleri açısından Köroğlu kollarının tahminen 700 civarı olduğunu belirtir. "

"Türk Halk Anlatmaları Kültür Dairesi" genişliğince, biçim ve içerik yönünden bir takım farklılıklar taşıyan çok seferli hikayelerdir.

Köroğlu anlatılarının bilimsel çalışmaları ile  Anadolu, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, İran, Doğu Türkistan, Özbekistan, Gagavuz Yeri, Kerkük, Tacikistan, Tataristan, Bulgaristan gibi Türk halklarının demografik varlık gösterdikleri coğrafyalar ile Ermenistan, Tacikistan ve Arabistan gibi uluslararası halk edebiyatı geleneklerinde yer aldığı bilgisine ulaşılmıştır.

                                                                                                  

TRT repertuarında   Köroğlu Türküleri

UCA DAĞLARIN BAŞINDA (KÖROĞLU SOLAĞI)

Yöresi:ERZURUM

Kaynak kişi:Abdurrahman Yörüktümen

Derleyen:Nida Tüfekçi/Mustafa Hoşsu

YİĞİTLER SİLKİNİP ATA BİNİNCE

Yöresi:SİVAS/Şarkışla

Kaynak kişi:Âşık Veysel Şatıroğlu

Derleyen:Muzaffer Sarısözen

MERT DAYANIR NAMERT KAÇAR

Yöresi:KARS

Kaynak kişi:Âşık Dursun Cevlani

Derleyen:Muzaffer Sarısözen

BENDEN SELAM OLSUN BOLU BEYİNE

Yöresi: KASTAMONU

Kaynak kişi:İhsan Ozanoğlu

Derleyen:Muzaffer Sarısözen

BİR HIŞMINANAN GELDİ GEÇTİ (KİZİROĞLU)

Yöresi:KARS

Kaynak kişi:Âşık Dursun Cevlani

Derleyen:Muzaffer Sarısözen

BİR HIŞMINAN GELDİ GEÇTİ (KİZİROĞLU-2)

Yöresi:KARS

Kaynak kişi: Murat Çobanoğlu 

Derleyen:TRT Müzik Dai. Başk.THM Md.

ÇAMLIBEL'E SÜREYDİM YOLUNU 

Yöresi:SİVAS/Şarkışla

Kaynak kişi: Âşık Ali İzzet Özkan 

Derleyen:Muzaffer Sarısözen

TAN YERİ ATANDA ŞAFAK SÖKENDE 

Yöresi:KARS 

Kaynak kişi:Âşık Dursun Cevlani

Derleyen: Muzaffer Sarısözen

HAYKIRDI ÇIKTI MEŞEDEN 

Yöresi:ARTVİN/Şavşat 

Kaynak kişi:Cevri Altıntaş 

Derleyen:Nida Tüfekçi

ÇAMLIBEL'DEN DE BAKTI KÖROĞLU

 Yöresi:AFYON/Dinar 

Kaynak kişi:Yusuf Durulmaz 

Derleyen:Ankara Devlet Konservatuarı 

HAY EDÜBEN MEYDAN HARMAN BAŞINDA DURAN 

Yöresi:AMASYA/Merzifon 

Kaynak kişi:Âşık Musa Aslan 

Derleyen:Ankara Devlet Konservatuarı

ALA BOZ DUMANLI KARLI DERELER

Yöresi: ERZURUM 

Kaynak kişi:Müslim Abay 

Derleyen:Yücel Paşmakçı

BOZ AT SENİ SER TÖVLEDE BAĞLARAM (Kaçak Nebi)

Yöresi:AZERBAYCAN/Tebriz 

Kaynak kişi:Kazım Eşkiriz

Derleyen:Mehmet Özbek

BEN BİR KÖROĞLU'YUM DAĞDA GEZERİM 

Yöresi:BURDUR/Yeşilova 

Kaynak kişi:Ali Urhan

Derleyen:Salih Urhan

HAN NİGAR'IM BENDEN YÜZÜN ÇEVİRME 

Yöresi:KARS/Sarıkamış 

Kaynak kişi:Âşık Fikret Ünlü

Derleyen:TRT Müzik Dai.Başk.THM Md.

CANIM KIR AT GÖZÜM KIR AT (Şıh Hasan Ağırlaması)

Yöresi:ELAZIĞ/Baskil

Kaynak kişi:Mustafa Tosun

Derleyen: Gani Pekşen 

AYVAZ GELİR OTAĞINDAN 

Yöresi:KARS 

Kaynak kişi:Rüstem Alyansoğlu

Derleyen:Banttan Yazıldı

İSABALİ DİNLE BENİM SÖZÜMÜ

Yöresi: KARS 

Kaynak kişi:Şeref Taşlıova 

Derleyen:TRT Müzik Dai. Başk.THM Mdr          

Hüseyin ÇOBAN- DENİZLİ Tavas

 Denizli'de, doğal renkli taşları iğne ya da tığ ucu yardımıyla sanat eserine dönüştüren Hüseyin Çoban, sabırla işlediği tuvalinde eşsiz eserler ortaya çıkarıyor.

Türkiye'nin çeşitli şehirlerinde öğretmen olarak çalıştığı dönemde doğal taşlarla resim yapmaya başlayan Hüseyin Çoban, emekli olduktan sonra Denizli Tavas'taki evinin bodrumunu atölyeye çevirdi. 

Bir süre yağlı boya ve ebru sanatıyla ilgilendikten sonra 19 yıl önce taş işleme sanatına yöneldi.

Doğadan topladığı taşları ilk olarak el yardımıyla havanda ufalayan ve bunları elekten geçiren Çoban, toz şeker tanesi büyüklüktekileri suyla tülbentten geçirerek tozlarından arındırıp kurutuyor, daha sonra renklerine göre ayırıyor.

Eserlerinin yapım süreci, boyutuna göre 7 günden başlayıp 7 ay kadar süren Çoban, Tokat, Kütahya, Kastamonu, Eskişehir, Ankara gibi birçok bölgeden taş alıyor. Çoban, renk uyumunu yakalamak için Afganistan ve Pakistan gibi ülkelerden de taş temin ediyor. 

100'e yakın renk tonu bulunuyor

Büyük sabır ve emekle iğne ya da tığ ucu yardımıyla taşları tuvale nakşeden Çoban'ın elinde 100'e yakın renk tonu taş bulunuyor.

Yüzlerce taşı bir araya getirerek daha çok manzara ve portre resimleri yapan Çoban, eserlerini yurt içinin yanı sıra yurt dışına gönderiyor. 

Hüseyin Çoban, hobi olarak başladığı resim sanatında renkli taşlarla farklı bir tarz geliştirdiğini söyledi

Yaptığı işin "mineral mozaik" çalışması olarak da bilindiğini belirten Çoban, ahşapın üzerinde iki kat plastik çekip, yapacağı resmi üzerine yaptıktan sonra tığ ucuyla tutkalı damla damla çizgiler üzerine bıraktığını ve taşı üzerine dökerek rötuş yaptığını anlattı. 

Resimlerinde asla boya kullanmadığını ve tamamen taşların doğal renkleriyle sanatını icra ettiğini söyleyen Çoban, şöyle konuştu:

"Türkiye'de bu teknikle resim yapan yok. Şimdiye kadar çok sayıda karma ve kişisel sergi açtım ayrıca 400'ün üzerinde eser yaptım. Kanada, Paris, İsviçre'den müşterilerim var. Son dönemde gelen siparişler portre ağırlıklı. Bu sanatı geliştirmek ve daha ileri noktalara taşımak istiyorum." 

Kaynak AA Kültür sanat

ÜSLUP

      Yazılı ve sözlü anlatımların giriftliği belirleyen bir takım unsurlar vardır. Üslup denilen anlatma biçimi-deyiş niteleyicidir. Üslubun genel nitelikleri izlenimde bulunan, dinleyen, çözümleyen... kısacası zihinsel güç, duyarlılık, düşlem, zevk... denkliğini kurma kapasitesince estetik ve kuramsal içeriği kapsayan sayısız işlem içerir. 

      Söz ya da yazıda ereğin açık olması, dolaysız hissedilmesi açıklık ölçüsünü belirler. Düzgün ifadeler, yalın bir anlatım, duru bir görüş sunmak saflıkla ilgilidir. İçten, samimi bir yaklaşımla seslemlemek, yazmak... doğallıktır. Kısa ve etkili ifadelerle söz söyleme yetisi vecizlik; yetenek düzeyinde sahip olunan buluşsal ayrıcalıkların ifadesi asalet olarak karşımıza çıkar. Ahenk yaratımda bütünleşmenin seremonisi iken bu seremoniye dahil olan bakış açıları, eprövler, tecrübeler, paradigmalar, yaşam tarzları, farklı görüşler...çeşitlilik nitelemesine tabidir.  Çeşitliliğe rağmen onları doğrulama öngörüsü uygunluk olarak karşılanır. 

     Sanat eserlerine verilen değer sanatçının üslubu ile ilgilidir. Gerçek sanat eserleri sanatsal duyarlılığı gelişmiş bireylerin bilinç ve farkındalığı ile ileri açımlanır. Bir bakıma sanat eseri yaşadığı döneme tanıklığını farklı zamansallıklardan geçirerek,  kendi üslubu ile izah edebilen sanatçının tasarlayışlarının sonucudur. Sanat eseri bir bütünleşme eylemidir.

                                                                                                Görsel "Cemal SÜREYA"

SANAT VE DEVİNİM

  

      Dönemlere göre konusunu, kaynağını ve işlevini değiştiren sanatsal yapıtlar çoğu zaman politik erekler taşıdı. Güzel sanat üretmenin zaman zaman ret edildiği çağrışımlarda edebiyatı ilk defa sistemli ve bilimsel yöntemlerle inceleyen Aristoteles şiir sanatı hakkında yazdığı eseri Poetika'da tasnifler geliştirmiştir. 

      Poetika’da bütün sanatların taklit olduğu öngörülür.  Sanatlar taklit ederken kullandıkları araçlara göre, taklit ettikleri nesne bakımından ve taklit tarzları ile bir tasnife tabi tutulur. Sanatçılar taklit edenlerdir. Modern dönemde sanatın taklit olduğu varsayımı geçerliliğini yitirmiş olsa da, Mimesis biçimler dünyası- duyularımızla kavradığımız çevremiz- kendilerine ait biçimlerin bir kopyası görüşü güzel sanat üretiminin temelini oluşturmaktadır. Bu temel üzerine özgün eserler inşa ederiz. 

     İnsanın doğuştan getirdiği spesifik özelliği, taklit etme içtepisi ve hoşlanma yetisinden kaynaklı sanat kişilerin erdemli olmasını sağlamaktadır. Günümüze eksik ulaşmış olsa da "Poetika" sistemli kuramlar sunar. 

    Doğa üstü güçlerin varlıklarıyla ilgilenmeyen hümanizm felsefi ve bilimsel temeli insan-merkezcillik üzerine geliştirirken, otorite karşısında insanı özgürleştirme çabasına koşut ürünler sunar.  Milattan önce 6. yüzyılda yaşamış Miletus’lu Thales ve Colophon’lu Xenophanes kendilerinden sonrakiler için hümanist düşüncenin yolunu hazırlamıştır.

     Akıl, tabiat ve sağduyuyu şiirin hareket noktası  gören klasizm, konuları eski Yunan ve Latin kaynaklarından alır. Düş ve duygu değil, mantık ve ölçü önemsenir. Klasizm  Aristokrasinin ürünü sayılabilir. Bu akımın izleri Rebelais ve Montaigne’de, hatta Aristoteles’te aranır.

    Sanata yön veren sanat akımlarının her biri bir öncekine tepki bir sonrakine etki - her etki kuvvetine karşı ters yönde ve eşit büyüklükte tepki kuvveti- ile yeterli gerekçeler toplayıp bilinçsel farkındalık  ve iradi sağlamlıkla devinmeyi sürdürürken başlangıçtan bağımsız değildir. 

Maniyerizm, Rokoko, Barok...

Romantizm ,Raphael Öncesi Kardeşliği, Parnasizm, Modernizm, Postmodernizm

Natüralizm ,Sembolizm ,İdealizm 

Realizm ,Fütürizm , Kübizm

Dadaizm,Sürrealizm ,Letrizm 

Egzistansiyalizm ,Personalizm ,Ekspresyonizm,Empresyonizm,Puantaizm, Fovizm,Sentimentalizm

Süprematizm, ...

    Farklı zamansallığa ait güzellik, düşünce ve sanat anlayışının yansıması olan akımlar belirli çağ ve dönemlere özgü meydana geldikleri için her sanatsal akım eserler toplamında bütün bir eserdir. Sanatsal yöntemlerle ortaya konan yaratıcılık ürünleri akımlara tabidir. 

      Her yaratıcılık ürünü sanatsaldır fakat eser sayılabilmesi için mesafeli, nesnel, bilimsel dayanakları olan değerlendirmeye tabi tutulduğunda yapıtın özgün ve indirgenemez özellikler barındırması gerekir. Zihinsel kavrayış, duyarlılık, Düş evresi ve estetik haz paradoksları daimi döngüyü sağlayacak ruh gücünü sağlamalıdır.

                                                                                                                              

HASAN SALTIK’IN ARDINDAN…

Müzik alanında Türkiye’nin kültür ve sanat elçisi, kaybolan müziklerin arkeoloğu değerli
bir müzik adamı olan Hasan Saltık’ı ebediyete uğurladık…

Müzik alanında Türkiye’nin kültür ve sanat elçisi, kaybolan müziklerin arkeoloğu değerli
bir müzik adamı olan Hasan Saltık’ı ebediyete uğurladık…

Klasik Türk Müziği’nin, Anadolu, Kafkas ve Balkan halk müziklerinin nadide örneklerini derleyen ve halkla buluşturan Hasan Saltık, Kalan Müzik isimli firmasıyla müzik alanında çok önemli başarılara imza attı.
Sanat adına büyük bir kayıp olarak görüyorum. Sanatçısının geleceğini ve yaşam biçimini de çok iyi hesaplayan Saltık bazı nedenlerden dolayı tepkimi çekmiş, ancak uzun bir görüşme sonunda kendisine hak vermiştim.
Kardelen Sanat Derneği’nin geleneksel olarak düzenlediği “Yaşayan Değerlerimiz Ödülleri” için ısrar ettiğim bir sanatçısını istememe karşı çıkmıştı… Aşık Sinem Bacı ile birlikte Kalan Müzik’deki toplantımızda bunun nedenini açıkladıktan sonra kendisine hak vermiştim. Hasan Saltık, ” Beni yanlış anladığınızın farkındayım. Kardelen Sanat için ne gerekiyorsa yapalım, ancak sanatçıları ödüllendirirken icra ettiği sanatının yanı sıra başka şeyleri de düşünmek lazım” derken, bizlere ilerisi ödüller için bir ışık yakmıştı. Çoğu sanatçının popülerliği nedeniye genç yaşta çok ödül aldıklarını ve bu ödüllerin değerini ya bilemediklerini ya da sorumluluğunu taşıyamadıklarını, bunun yerine tercih edilen sanatçıların orta kuşağın üstünde ve sanatının yanında özel yaşamları da irdelenerek tercih edilmesi gerektiğini söylemişti. Ve bizler de o günden sonra 58 kez yaptığımız “Yaşayan Değerlerimiz Ödülleri” programında Hasan Saltık’ın önerilerini dikkate aldık. Programlarımızın uzun yolculuğunda Saltık’ın da büyük katkısı oldu...

***

Değişik yörelerde yaşayan sanatçılar tarafından kendi lehçelerinde seslendirdikleri müzik eserlerinin derlenmesi için araştırmacılara destek veren Hasan Saltık, unutulmaya yüz tutmuş arşivlik kayıtlarını elinde bulunduran koleksiyonculardan ve eski müzisyen ailelerinden derlediği etno müzikolojik çalışmalar için de önem taşıyan eserleri yayımladı. Saltık, müziğe ve sanatçıya o kadar değer veriyordu ki, Aşık Sinem Bacı için, “Sana büyük haksızlıklar yapıldı, kendi adıma özür diliyorum” diyerek yeni bir proje için teklifte bulunurken “Sizlerin değerini gösterebilmek için üzerime düşen görevi yapmak zorundayım” diyordu...

***

Ülkemizin zengin kültür potansiyelini kapsayan bine yakın proje gerçekleştiren Hasan Saltık, sanata ve sanatçıya, ülke kültürüne katkılarıyla anımsanacak…

Yusuf Ziya Leblebici